Tưởng nhớ Jane Goodall, người đã qua đời ở tuổi 91: Nhà khoa học đã dành cả cuộc đời để nghiên cứu và bảo vệ loài vượn

Thứ bảy - 11/10/2025 11:55

Tiến sĩ Valerie Jane Morris-Goodall, thường được gọi tắt là Jane Goodall, sinh ngày 3 tháng 4 năm 1934 tại Bournemouth, Anh, qua đời vào ngày 1 tháng 10, hưởng thọ 91 tuổi. Bà là một nhà linh trưởng học rất nổi tiếng. Nhà khoa học này đã đi khắp thế giới. Bà cảnh báo công chúng, đặc biệt là giới trẻ, về những nguy hiểm của nạn phá rừng và sự nóng lên toàn cầu... và về sự cần thiết phải bảo vệ loài vượn. Jane Goodall đã nhận được nhiều giải thưởng cho sự cống hiến mẫu mực của mình.

Chỉ với một cuốn sổ tay, ống nhòm và niềm đam mê với động vật hoang dã, Jane Goodall đã dũng cảm bước vào thế giới chưa ai biết đến để mang đến cho thế giới một góc nhìn đáng kinh ngạc về những họ hàng gần gũi nhất còn sống của loài người. Qua gần 60 năm cống hiến không ngừng nghỉ, Tiến sĩ Jane Goodall không chỉ cho chúng ta thấy nhu cầu cấp thiết phải bảo vệ loài tinh tinh khỏi nguy cơ tuyệt chủng; bà còn định nghĩa lại việc bảo tồn các loài, bao gồm cả nhu cầu của người dân địa phương và môi trường. Bà đã đi khắp thế giới, nói về những mối đe dọa mà loài tinh tinh đang phải đối mặt và các cuộc khủng hoảng môi trường, kêu gọi mỗi chúng ta hãy hành động vì tất cả các loài sinh vật và hành tinh mà chúng ta đang chung sống.

3 điều đáng nhớ về Jane Goodall
1. Cuộc sống của bà với loài tinh tinh

Năm 26 tuổi, Jane Goodall đã đến rừng Gombe ở Tanzania. Bà định cư cùng loài tinh tinh như một người hàng xóm. Người phụ nữ trẻ phải được chúng chấp nhận mới có thể nghiên cứu chúng một cách kỹ lưỡng. Bà đã sống ở đó gần như toàn bộ thời gian trong năm năm, một mình, trong một túp lều. Những năm sau đó, bà thường xuyên quay lại và đã xây dựng một trung tâm nghiên cứu ở đó.

Khi Jane Goodall đặt chân đến khu rừng Gombe, thế giới biết rất ít về tinh tinh, và thậm chí còn ít hơn về mối quan hệ di truyền độc đáo của chúng với con người. Bà đã áp dụng một phương pháp nghiên cứu thực địa độc đáo, đắm mình vào môi trường sống và cuộc sống của chúng để trải nghiệm xã hội phức tạp của chúng như một người hàng xóm hơn là một người quan sát xa xôi, và hiểu chúng không chỉ như một loài, mà còn là những cá thể có cảm xúc và mối liên kết lâu dài. Phát hiện của Tiến sĩ Jane Goodall vào năm 1960 rằng tinh tinh chế tạo và sử dụng công cụ được coi là một trong những thành tựu vĩ đại nhất của học thuật thế kỷ 20.

Jane Goodall, tháng 12 năm 1965 trong rừng Gombe, ở Tanzanie. ©Getty Images-CBS-Photo Archive

Goodall năm 1997, tại Khu bảo tồn Sweetwaters, nơi tổ chức của bà hỗ trợ, ở Kenya. Ảnh ©AP-J.-M. Bouju

Jane Goodall ôm một con tinh tinh bên ngoài lều của cô ở Công viên quốc gia Gombe Stream, Tanzania.

Jane Goodall tương tác với một chú tinh tinh con dưới sự giám sát chặt chẽ của bố mẹ nó tại Công viên quốc gia Gombe Stream, Tanzania.

2. Những Khám Phá Khoa Học Của Bà

Jane Goodall phát hiện ra rằng tinh tinh biết chế tạo và sử dụng công cụ: trước mặt bà, một con đang gọt một cành cây để bắt mối trong tổ. Bà đã xác định được những điểm tương đồng chưa từng được biết đến giữa loài vượn lớn này và con người. Ví dụ, bà nhận thấy:

• Mối quan hệ gia đình bền chặt
• Sự đoàn kết hoặc đấu tranh nội bộ nhóm
• Tính cách và cảm xúc khác nhau (vui, sợ, buồn, v.v.) ở mỗi loài.
3. Sự hình thành các Khu Bảo tồn

Jane Goodall đã thành lập một tổ chức (Viện Jane Goodall) để gây quỹ và thực hiện các dự án bảo vệ vượn lớn. Cụ thể, bà đã mở các khu bảo tồn ở một số quốc gia châu Phi. Những nơi này tiếp nhận những con tinh tinh mồ côi, bị ngược đãi, bị bắt làm thú cưng. Những con khỉ được chăm sóc, cho ăn và sau đó được thả ra khi có thể.